Ειδικός διευθυντής σύνταξης του τεύχους 4/2007 του περιοδικού Μουσικοπαιδαγωγικά:

Πολύβιος Ανδρούτσος

Η παρούσα ειδική έκδοση του περιοδικού Μουσικοπαιδαγωγικά ήταν ένας από τους ποικίλους τρόπους εορτασμού των 10 χρόνων από την ίδρυση της Ελληνικής Ένωσης για τη Μουσική Εκπαίδευση. Η έκδοση αυτή αποτελεί ορόσημο για την ελληνική μουσικοπαιδαγωγική βιβλιογραφία, αφού για πρώτη φορά παρουσιάζεται -και μάλιστα με έναν ιδιαίτερα εποικοδομητικό τρόπο- η Πραξιακή Φιλοσοφία του David Elliott. Το παρόν τεύχος, φιλοξενεί τις εργασίες, οι οποίες παρουσιάστηκαν στο πλαίσιο του συμποσίου με τίτλο Praxial Music Education: Issues and Debates στις 21-7-2006 στο 27ο Παγκόσμιο Συνέδριο της ISME στην Kuala Lumpur της Μαλαισίας.

Περιεχόμενα

Σημείωμα ειδικού διευθυντή σύνταξης

Εισαγωγικό από τον David J. Elliott

David J. Elliott:Η Πραξιακή Φιλοσοφία για τη Μουσική Εκπαίδευση: μία σύνοψη (σ.σ. 8-19) 

H σύνοψη της Πραξιακής Φιλοσοφίας από τον Dr David J. Elliott είναι οργανωμένη σε επτά βασικά μέρη, το καθένα από τα οποία ορίζει ένα από τα κύρια ζητήματα της μουσικής διδασκαλίας -μάθησης, ώστε να είναι όσο χρήσιμη και σαφής γίνεται. Κάποιες φορές αυτά τα ζητήματα αναφέρονται σε ένα επίσημο πρόγραμμα σπουδών ή σε ένα σχέδιο μαθήματος, κάποιες άλλες φορές τα συναντούμε επί του έργου της διδασκαλίας-μάθησης. Τα ζητήματα αυτά είναι: σκοποί, γνώσεις, δάσκαλοι, μαθητές, διαδικασία διδασκαλίας-μάθησης, διδακτικό-μαθησιακό πλαίσιο και αξιολόγηση. Διαφορετικές φιλοσοφίες και μέθοδοι της μουσικής εκπαίδευσης προσδίδουν μία διαφορετική εννοιολογική διάσταση σε αυτά τα ζητήματα. (Μετάφραση: Μαίη Κοκκίδου)

Πολύβιος Ανδρούτσος: Πραξιακή φιλοσοφία και εκπαιδευτική πράξη (σ.σ. 20-40)

Η ύπαρξη μίας και μοναδικής φιλοσοφίας για έναν τομέα τόσο πολύπλοκο όσο η μουσική εκπαίδευση πιθανόν δεν είναι ούτε ρεαλιστική ούτε ίσως απαραίτητη. Ενδεχομένως μια εκλεκιστική θεώρηση που να λαμβάνει υπόψη και να συνδυάζει τις παραμέτρους διαφόρων φιλοσοφιών για τη μουσική εκπαίδευση να υπηρετούσε τον κλάδο πιο αποτελεσματικά. Ωστόσο, η πραξιακή φιλοσοφία του David Elliott στα 1995, με δυναμικό τρόπο υποστήριξε -μεταξύ άλλων- πως το να διδάσκει κανείς μουσική δεν είναι το ίδιο με το να διδάσκει για τη μουσική. Στην εργασία αυτή εξετάζονται οι προκλήσεις τα εμπόδια και οι περιορισμοί με τα οποία έρχεται αντιμέτωπη η πραξιακή φιλοσοφία (όπως και κάθε άλλη φιλοσοφία βέβαια) όταν εφαρμόζεται στην εκπαιδευτική πράξη. Κάποιες από αυτές τις προκλήσεις και δυσκολίες έχουν ιδεολογική, πολιτική, πολιτισμική και κοινωνική βάση. Για να δουλέψει αποτελεσματική αυτή η φιλοσοφία στην εκπαιδευτική πράξη, μια σειρά από αλλαγές σε διάφορα επίπεδα χρειάζεται να λάβουν χώρα, όπως για παράδειγμα στην εκπαίδευση των καθηγητών μουσικής, στα αναλυτική προγράμματα, στα υλικά διδασκαλίας κοκ. με βάση τα παραπάνω τίθενται ερωτήματα και διερευνούνται διάφορες προτάσεις που θα μπορούσαν να επιλύσουν συγκεκριμένες δυσκολίες. Επίσης τα παραπάνω συνδέονται και με την κατάσταση στην ελληνική μουσικο-εκπαιδευτική πραγματικότητα. (Μετάφραση: Μαρία Ζαχαριάδου)

3) Jiaxing Xie: Η Πραξιακή Μουσική Εκπαίδευση στην Κίνα - στα παραδοσιακά και μεταμοντέρνα πλαίσια (σ.σ. 41-56)

Η παρούσα εργασία περιγράφει λεπτομερώς ένα ευρύ φάσμα αρχαίας και μοντέρνας Κινέζικης σκέψης για τη μουσική και τη μουσική εκπαίδευση. Ξεκινώντας με μια περιγραφή του Κομφούκιου ως μαθητή μουσικής και δασκάλου μουσικής, η εργασία αυτή προχωρά στο να εξηγήσει τις ρίζες και μεταλλαγές της Πραξιακής Μουσικής Εκπαίδευσης όπως εκδηλώνεται σήμερα στην κινέζικη εκπαίδευση και τον πολιτισμό. Για παράδειγμα, αν και κάποιες έννοιες μοιάζουν να είναι μοναδικά Κινέζικες (πχ., οι ιδέες της "Ενόρασης" και "Φύση-Άνθρωπος-σε-Ένα"), αυτή η εργασία συσχετίζει αυτές τις διαμορφώσεις με αυτό που τώρα ονομάζουμε, στη σημερινή εποχή, Πραξιαλισμό. (Μετάφραση: Μαρία Ζαχαριάδου)

4) Heidi Westerlund & Lauri Vakeva: Η πραξιακή φιλοσοφία του Elliott στη μουσική εκπαίδευση: Μία Φινλανδική προοπτική (σ.σ. 55-77) 

Η εισαγωγή της πραξιακής φιλοσοφίας του David J. Elliott στη Φινλανδία συνέπεσε χρονικά με την αλλαγή του εθνικού προγράμματος σπουδών. Σε γενικές γραμμές, οι ιδέες του Elliott ταίριαξαν ικανοποιητικά με την πρακτική προσέγγιση και την πολυπολιτισμική προοπτική των Φιλανδών μουσικοπαιδαγωγών. Ωστόσο, σύντομα αναζητήθηκε μία περισσότερο δυναμική και ολιστική φιλοσοφική θεώρηση ως αφετηρία για την εξερεύνηση των δυνατοτήτων κατάκτησης της μουσικής μάθησης, μία αφετηρία που θα συνεκτιμούσε τις ταχέως μεταβαλλόμενες πολιτισμικές δυναμικές της μουσικής ζωής και την πολλαπλότητα των μουσικών εμπειριών που μία τέτοια ζωή μπορεί να προσφέρει. Η εργασία αναλύει το φιλοσοφικό υπόβαθρο της κριτικής στην πραξιακή φιλοσοφία του Elliott όπως αυτή εφαρμόστηκε στην Φινλανδία. Οι φαινομενολογία και η κριτική θεωρία εξετάζονται ως εναλλακτικές προτάσεις στην προσέγγιση του Elliott. Ενώ η φαινομενολογία ασκεί κριτική στην απουσία συνεκτίμησης των υποκειμενικών, σωματικών απόψεων της εμπειρίας, η κριτική θεωρία εστιάζει στην παιδαγωγική συνάφεια του ρό¬λου του κριτικού λόγου στην εκπαιδευτική πράξη. Ο πραγματισμός, εντός του πλαισίου της κοινωνικο-πολιτισμικής θεώρησης του πραξιαλισμού που προσφέρει, προτείνεται ως ολιστική εναλλακτική, η οποία, σε συμφωνία με τον σύγχρονο κοινωνικό στρουκτουραλισμό, προβάλλει μία περισσότερο εξονυχιστική περιγραφή της μουσικής μάθησης όπως αυτή πραγματοποιείται εντός των πλαισίων μίας κοινότητας. Επιπλέον, επαναπροσδιορίζει την κριτική που ασκεί ο Elliott στην αισθητική φιλοσοφία. Ως γενική έννοια, η αισθητική θεωρία δεν χρειάζεται να παραγκωνιστεί παρά τους στενούς αντιληπτικούς της δεσμούς με τον τρόπο θεώρησης των καλών τεχνών και της αξίας τους που προσέφερε ο μοντερνισμός. Ο πραγματισμός ως εναλλακτική πρόταση οικειοποιείται τις φιλοσοφικές αρχές της αισθητικής θεωρίας, παρέχοντας με τον τρόπο αυτό τα μέσα για περαιτέρω διανθήσεις του πραξιαλισμού στη μουσική εκπαίδευση. (Μετάφραση: Πέτρος Βούβαρης)

5) Jere Humphreys: Οι απόψεις του Πλάτωνα για τους τρεις τρόπους της Μουσικής Εκπαιδευτικής Πράξης: σύνθεση, εκτέλεση και ακρόαση (σ.σ. 78-90)

Σε αυτή τη σύντομη εργασία παρουσιάζω μερικές αρχαιοελληνικές απόψεις σχετικά με τρεις πραξιακές μουσικές δραστηριότητες: σύνθεση, εκτέλεση και ακρόαση. Οι νεώτεροι θεμελιωτές της σύγχρονης Δυτικής σκέψης δημιούργησαν όρια και ιεραρχίες μεταξύ αυτών των τριών δραστηριοτήτων, παράλληλα με την επιστημονική μελέτη της μουσικής. Κάτω από την δυιστική έννοια της πραγματικότητας, ή της «αλήθειας», τα πρωτότυπα μουσικά έργα έγιναν αντικείμενα. Ο Πλάτωνας υποστήριξε τη χρήση «καλών» τραγουδιών, συνθέσεων προορισμένων για τους λίγους εκλεκτούς, και πίστευε ότι «το καλό» στη μουσική μπορούσε να οριστεί αντικειμενικά από τους ηγέτες της κοινωνίας, μια μορφή παγκόσμιας «αλήθειας» που απεικονίζεται στα καλλιτεχνικά προϊόντα. Η πράξη της μουσικής εκτέλεσης, ιδωμένη ως «πρακτική συνήθεια» και ως υποδεέστερη της σύνθεσης, κρίνονταν ως η κατάλληλη δραστηριότητα για τον ελεύθερο χρόνο των ευγενών ανδρών. Η δεξιοτεχνική μουσική εκτέλεση ήταν για τους μη-πολίτες, αφήνοντας τους πολίτες ελεύθερους για πιο διανοουμενίστικες αναζητήσεις. Η εκτέλεση δεν ήταν μόνο διαχωρισμένη, αλλά και κατώτερη από τα μουσικά έργα. Στο πεδίο της ακρόασης, οι εκτελεστές διαχωρίζονταν από τα «ακροατήρια». Ο Πλάτωνας πίστευε ότι μόνο οι καλά μορφωμένοι άνθρωποι μπορούν να αντλήσουν ευχαρίστηση από την «καλή» μουσική, και γενικώς αποδοκίμαζε την ευρεία χρήση της λαϊκής μουσικής. Αυτό που δίδασκαν οι αρχαίοι Έλληνες στα σχολεία δεν ήταν η μουσική πράξη, αλλά η επιστημονική μελέτη των αρμονικών, ή της ακουστικής, αντίστοιχα με άλλες διανοητικές προσεγγίσεις στα σχολεία. Δεδομένης της ισχυρής επιρροής του Πλάτωνα και άλλων Ελλήνων φιλοσόφων στη Δυτική εκπαιδευτική και μουσική πράξη, δεν είναι περίεργο ότι οι παιδαγωγοί που ακολούθησαν δίδαξαν τη μουσική πρωτίστως μέσα από θεωρητικά μέσα. Για πολλούς λόγους, ο David Elliott και άλλοι προτείνουν την αλλαγή αυτού του προτύπου δίνοντας έμφαση στην πραξιακή μουσική εκπαίδευση. (Μετάφραση: Εβίτα Σίμου)

Όλα τα παλαιότερα τεύχη διατίθενται από την Ε.Ε.Μ.Ε. Για περισσότερες πληροφορίες επικοινωνήστε μαζί μας στα τηλ. 6939560404 και 2310858658 ή στην φόρμα επικοινωνίας